Marktpartijen bouwen circulair, maar hanteren nauwelijks circulaire criteria EU Taxonomie
De lat ligt te hoog om de criteria voor Klimaatdoel 4 (Circulaire Economie) uit de EU Taxonomie toe te passen, helemaal in vergelijking met de criteria voor Klimaatdoel 1 (Klimaatmitigatie). Dat blijkt uit een enquête onder diverse marktpartijen die begin 2024 betrokken waren bij het vaststellen van de criteria voor Klimaatdoel 4 voor de toepassing in de Nederlandse praktijk, onder leiding van Dutch Green Building Council (DGBC). Dat de EU-criteria niet worden toegepast, betekent niet dat circulariteit geen aandacht heeft. Wel moeten de criteria beter aansluiten op de praktijk. Dit zijn de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen.
Om nieuwe inzichten en ontwikkelingen te verzamelen, is eind 2024 een korte enquête afgenomen onder deelnemers, waarna de uitkomsten zijn besproken in een werksessie. Marktpartijen BAM, Heijmans, Van Wijnen, ABN AMRO, Alba Concepts en DGMR, zien dat deze criteria op korte termijn niet worden toegepast voor projecten en verificatie, en dat de prioriteit ligt op Klimaatdoel 1 en 2: Klimaatmitigatie en Klimaatadaptatie. De sector werkt actief aan circulair bouwen. Denk aan: losmaakbaarheid, modulaire bouw en beperking milieudruk door gebruik van duurzame bouwmaterialen. Maar binnen de EU Taxonomy worden de criteria nog amper toegepast.
Circulaire criteria EU Taxonomie
De EU Taxonomie stelt aan de hand van een breed scala aan technische criteria vast of een ‘economische activiteit’, bijvoorbeeld de bouw van nieuwe gebouwen, een groene investering is. Voor de bouw- en vastgoedsector zijn drie van de zes klimaatdoelen van toepassing: Klimaatdoel 1 (Klimaatmitigatie), Klimaatdoel 2 (Klimaatadaptatie) en Klimaatdoel 4 (Circulaire Economie). Klimaatdoel 4 (Circulaire Economie) als substantiële bijdrage is alleen van toepassing op Nieuwbouw- en Renovatie-activiteiten (en dus niet voor verwerving en eigendom van (bestaande) gebouwen). Een uitgebreide toelichting is te vinden in de Handreiking EU Taxonomie van DGBC.
De lat ligt te hoog om criteria toe te passen
Helemaal in vergelijking met de criteria voor Klimaatdoel 1 (Klimaatmitigatie). De deelnemende partijen passen wel de EU Taxonomie toe, maar geen van hen hanteert de criteria voor Klimaatdoel 4 (Circulaire Economie). De belangrijkste reden hiervoor is dat de focus ligt op de andere klimaatdoelen, namelijk Klimaatdoel 1 (Klimaatmitigatie) en Klimaatdoel 2 (Klimaatadaptatie). Dit komt doordat de eisen voor circulariteit op sommige punten veel te hoog zijn, terwijl die voor klimaatmitigatie gemakkelijk gehaald worden.
Uitdagingen in haalbaarheid bij het gebruik van primaire grondstoffen
De grootste uitdaging is het criterium voor het maximaal gebruik van primaire grondstoffen. Het is voor de meeste materiaalgroepen uitdagend om voldoende circulaire grondstoffen te verkrijgen. Technisch is er wel veel mogelijk om het aandeel primaire grondstoffen te beperken, maar in de praktijk en bij verdere opschaling wordt het lastig.
Voor beton (maximaal 70% primaire grondstoffen, oftewel minimaal 30% is recycled of hergebruikt, zie tabel) is het op projectniveau wel haalbaar, maar schaal en volume voor wat beschikbaar is loopt achter op de vraag.
Bij de bakstenen (70%) worden in de praktijk bijna alleen maar nieuwe materialen toegepast.
Biobased (80%) is een bijzondere uitdaging: in plaatmateriaal kan wel hergebruikt hout toegepast worden, maar met deze drempel voldoet elk houtbouwproject niet aan dit criterium.
Glas (70%) is in gewicht met name vlakglas, en daar wordt nog weinig hergebruikt glas in toegepast.
Staal en metalen (30%) is de categorie die in de praktijk wel gemakkelijk haalbaar is.
Voor de laatste twee productgroepen, gips (65%) en plastics (50%), is minder goed inzicht. De eis is alleen van toepassing op de drie zwaarste productgroepen van een project, waar naar alle waarschijnlijkheid gips en plastics geen onderdeel van uit maken.
Bouw- en sloopafval ligt bij de afvalverwerker
Minstens 90% (naar gewicht) van het bouw- en sloopafval moet worden hergebruikt en/of gerecycled, exclusief opvulling, ook wel ‘backfilling’ genoemd. Er is nog weinig inzicht in hoe afvalverwerkers omgaan met en rapporteren over opvulling, waardoor het moeilijk is om te bepalen of dit als circulaire stroom kan worden geclassificeerd. Deze gegevens komen van de afvalverwerker en de stromen vanaf de bouwplaats en bij de afvalverwerker na verwerking zijn moeilijk te herleiden.
Verschillende accountants interpreteren de situatie op verschillende manieren, afhankelijk van het project. Er is onzekerheid over hoe streng deze criteria worden gehandhaafd. Er bestaat een wens dat afvalverwerkers een duidelijke definitie van opvulling (backfilling) verschaffen. Naast het afvalpercentage, wil je sturen op minder afval (of een afval loze bouwplaats), waarbij je stuurt op volume of gewicht, in plaats van het percentage.
Intentie is goed, maar realiteit en haalbaarheid moeten beter aansluiten
Voorafgaand kan je stellen dat de Nederlandse bouw niet stilstaat op circulair bouwen. Er wordt volop ingezet om de milieudruk (en CO2-footprint) van bouwmaterialen te beperken. Evenals op circulaire ontwerpprincipes, zoals losmaakbaarheid en modulair en conceptueel bouwen. Dat de bedrijven geen invulling geven aan de criteria in de EU Taxonomie wil niet zeggen dat ze niet met circulariteit bezig zijn.
De algemene opvatting is dat de intentie van de criteria goed is, maar dat de meting van de criteria beter moet aansluiten bij de praktijk en de circulaire transitie die al gaande is. Namens de marktpartijen doen we de volgende aanbevelingen:
Gebruik van minder primaire grondstoffen
In de basis goed (ook om te sturen op de zwaarste bouwmaterialen), maar de drempels zijn nog onvoldoende doordacht. De beschikbaarheid van hergebruikte materialen is een beperkende factor. Daarnaast is er geen incentive op de toepassing van hernieuwbare grondstoffen. Houtbouwprojecten kunnen hierdoor niet voldoen aan de criteria.
Bouw- en sloopafval
Scheidingspercentages zijn per project beschikbaar, maar de verantwoordelijkheid voor de afvalstromen ligt bij de afvalverwerkers. Er is een wens om een eenduidige interpretatie van “backfilling” te verkrijgen van de afvalverwerkers.
Hoe zit dat in de rest van Europa?
World Green Building Council (WorldGBC), waar DGBC lid van is en veel mee samenwerkt in Europees verband, komt ook met een factsheet met de ervaringen vanuit de verschillende lidstaten over de toepassing van de criteria voor Klimaatdoel 4 (Circulaire Economie) uit de EU Taxonomie. De resultaten daarvan worden in de zomer verwacht. De bevindingen en aanbevelingen van de Nederlandse marktpartijen heeft DGBC daarvoor gebundeld in een memo. Download hier de memo in het Nederlands of Engels:
