Brains4Buildings in de praktijk: Gebruikersfeedback
Bij een echt slim gebouw staan gebruikers centraal. Dit vraagt om samenwerking tussen technologie en de gebruiker. Het is belangrijk dat gebruikers een zekere mate van controle behouden. Daarnaast is wederzijds begrip tussen het systeem en de gebruiker essentieel. Het systeem moet kunnen begrijpen waarom een gebruiker ingrijpt, zodat het besturingssysteem hierop kan worden aangepast.
Daarom heeft deelnemer Unica binnen onderzoeksprogramma Brains4Buildings (B4B) een applicatie ontwikkeld om systematisch gebruikersfeedback over het binnenklimaat te verzamelen en in te zetten voor optimalisatie van gebouwprestaties op het gebied van energiegebruik en comfort. Want, zo geeft Unica aan, “slimme technologie werkt alleen als het samenwerkt met mensen. “Door menselijk gedrag zichtbaar te maken en te koppelen aan gebouwdata, worden installaties niet alleen efficiënter, maar ook waardevoller voor hun gebruikers.”
De eerste pilots met de applicatie die Unica ontwikkelde vonden in 2022 plaats in 2 living labs: het kantoor van SPIE en het gebouw van De Haagse Hogeschool (HHS). De applicatie voor gebruikersfeedback moet op een laagdrempelige manier continue inzicht bieden in hoe gebruikers het binnenklimaat ervaren. Deze informatie wordt vervolgens gebruikt om gebouwinstallaties beter af te stemmen op de behoeften van gebruikers en tegelijkertijd energie-efficiënt te blijven opereren.
Ontevreden gebruikers en hoge kosten door suboptimale gebouwinstallaties
Gebouwinstallaties functioneren in de praktijk vaak suboptimaal. De inefficiënte aansturing leidt tot onnodig energiegebruik en daarmee extra druk op het elektriciteitsnet. Ook zorgt het voor ontevredenheid bij gebruikers, en hogere beheerkosten.
Gebruikersfeedback vormt een directe informatiebron over hoe gebruikers het comfort ervaren. Deze feedback maakt het mogelijk om regelstrategieën dynamisch aan te passen op de werkelijke behoeften. Hiermee creëer je een meer adaptieve en mensgerichte aansturing van gebouwen. Zo kunnen gebouwgebruikers profiteren van meer comfort, eigenaren van betere prestaties en lagere kosten, facilitair managers op het gebied van beheer en netbeheerders van een meer gebalanceerde netbelasting.
Gebruikersfeedback toegepast in 2 pilots
Voor een succesvolle implementatie van gebruikersfeedback is toegang nodig tot data uit sensoren, weersvoorspellingen en eventueel een gebouwbeheersysteem (GBS), al is dit laatste geen vereiste.
Tijdens de pilots verliep de verzameling van gebruikersfeedback als volgt:
HHS-gebouw: Hier werden studenten actief betrokken via introductiesessies en uitnodigingen om feedback te geven. Ook hier werd de data gedeeld op centrale plekken in het gebouw om transparantie en eigenaarschap te vergroten.
SPIE-kantoor: Gebruikers konden via QR-codes op tafels feedback geven over het binnenklimaat. De resultaten werden realtime gepresenteerd op beeldschermen in de gangen, samen met data uit omgevingssensoren. Daarnaast werden ‘smiley-buttons’ geplaatst, waarmee gebruikers met 1 druk een comfortbeoordeling konden geven. Deze methode bleek laagdrempeliger en leidde tot een hogere betrokkenheid.
Bij deze pilots kwamen 3 belangrijke uitdagingen bij de verzameling van input van gebruikers en de daaropvolgende implementatie aan het licht:
Het vertalen van gebruikersfeedback naar concrete aanpassingen in GBS-regelstrategieën is technisch complex en vraagt verdere standaardisatie.
Er is actieve ondersteuning nodig vanuit de facilitaire organisatie en betrokkenheid van gebouwgebruikers om voldoende datapunten te genereren.
Feedback wordt alleen langdurig gegeven wanneer gebruikers duidelijk inzicht krijgen in wat er met hun input gebeurt.
Lerende en adaptieve gebouwen door gebruikersfeedback
Hoewel de gebruikersfeedbackapplicatie niet direct leidt tot energiebesparing of comfortverhoging, is het een belangrijke stap in de ontwikkeling van slimme gebouwen. Door het verzamelen van subjectieve ervaringen kunnen systemen leren van gebruikersvoorkeuren en daar adaptief op reageren. Dit vergroot het inzicht in gedrag en tevredenheid, de acceptatie van slimme technologie bij eindgebruikers, en het vermogen van gebouwen om efficiënt te opereren op basis van reële gebruiksdata.
Een concrete toepassing de gebruikersfeedbackapplicatie is het bepalen van de bufferzone van een gebouw: de marge waarin installaties tijdelijk harder of zachter kunnen werken dan strikt optimaal voor het binnenklimaat, zonder dat gebruikers dit als storend ervaren. Met deze informatie kan de energieflexibiliteit vergroot worden, omdat het gebouwen in staat stelt hun energiegebruik actief te verhogen of te verlagen op momenten dat dit gewenst is vanuit het elektriciteitsnet.
Vanuit bedrijfsperspectief levert deze oplossing verschillende voordelen op:
Efficiënter beheer en kostenbesparing door minder klachtenafhandeling
Verbeterde energieprestatie en CO2-reductie
Hogere tevredenheid en productiviteit van gebruikers
Een schaalbare aanpak die toepasbaar is in diverse gebouwtypen, waaronder onderwijsinstellingen, kantoren en zorginstellingen
Dit maakt de ontwikkelde applicatie voor gebruiksfeedback herhaalbaar en schaalbaar. Daarmee vormt het een waardevolle bouwsteen binnen het ecosysteem van slimme gebouwsturing. Wel vraagt de succesvolle toepassing van de applicatie om ondersteuning door duidelijke communicatie, toegang tot data, en betrokkenheid van de stakeholders.
DGBC deelt praktijkvoorbeelden met de markt
In het onderzoeksprogramma Brains4Buildings (B4B) werken bijna 40 partners samen aan het verduurzamen van utiliteitsgebouwen door technologie en data in te zetten. Zo worden er bijvoorbeeld software plug-ins ontwikkeld die fouten in installaties automatisch detecteren en diagnosticeren, evenals algoritmes die helpen om energievraag en -aanbod beter af te stemmen. Daarnaast wordt er ook gekeken naar de rol van de mens in het gebouw, zodat technologie en gebruiker elkaar beter begrijpen en samenwerken.
Maar hoe vertalen deze technologische innovaties zich naar de dagelijkse praktijk van gebouwbeheer? Aan de hand van een reeks praktijkvoorbeelden geven we inzicht in hoe deze innovaties functioneren in bestaande gebouwen, met echte gebruikers. Hiervoor belichten we per innovatie en organisatie de context, implementatie en resultaten.
De praktijkvoorbeelden tonen hoe samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en eindgebruikers leidt tot concrete oplossingen die bijdragen aan slimmer, comfortabeler en duurzamer gebouwbeheer. De inzichten bieden lessen voor iedereen die betrokken is bij gebouwbeheer, techniek en duurzaamheid. In deze reeks bespreken we de volgende voorbeelden:
Slim beheer en onderhoud met de platforms van SPIE en Qien
Applicatie voor gebruikersfeedback van Unica
Deze praktijkvoorbeelden zijn onderdeel van het B4B-rapport ‘Evaluation and business opportunity report, incl. recommendations for standardization’. Dit rapport bespreekt zakelijke kansen die voortkomen uit B4B en gaat in op verschillende factoren die de algehele transitie naar slimme gebouwen in Nederland vormgeven.
