Jullie hebben deze opgave al herkend en zitten niet stil. Wat doen jullie precies?

“Als makers van de gezonde leefomgeving hebben wij binnen Heijmans vijf strategische pijlers, waarvan duurzaamheid er één is. Binnen deze pijler werken wij aan CO₂-reductie, biodiversiteit en water. Water onderscheidt zich in waterveiligheid, -balans, -kwaliteit en -beschikbaarheid. Richting 2030 hebben wij binnen Heijmans de ambitie opgenomen om 30% drinkwater te gaan besparen in onze woningen.

Uitgangspunt hierbij is het huidige gemiddelde drinkwaterverbruik in een woning in Nederland van 128 liter per persoon per dag. Om onszelf verder te verdiepen in het onderwerp en de opgave zijn we de afgelopen jaren veelvuldig in gesprek gegaan met Vitens en zijn we aangesloten bij de Bouwtafel Watervriendelijk Bouwen.

Dit heeft half 2024 geresulteerd in een tiental pitches van leveranciers van producten die drinkwater besparen. Uit deze pitches hebben wij uiteindelijk drie systemen gekozen om concreet in te zetten in een vijftal woningbouwprojecten van Heijmans. De gekozen systemen vangen allen regenwater op om vervolgens in te zetten voor het doorspoelen van de wc, voor de wasmachine en voor de buitenkraan. Hiermee kan er op woningniveau zo’n 30-40% drinkwater bespaard worden.

De vijf pilots zijn in beweging en de eerste projecten zijn nu in verkoop, waarbij de verwachting is dat het eerste project dit jaar zal starten met de bouw.”

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen?

“Op basis van de ervaringen die wij het afgelopen jaar hebben opgedaan is er een viertal uitdagingen:

• De klant: is nog sceptisch over het gebruik van regenwater in plaats van drinkwater voor bijv. de wasmachine. Terwijl dit voor de wasmachine en de was eigenlijk beter is.
• Techniek: de bodemgesteldheid in relatie tot toepasbaarheid van de systemen. Garanties, levensduur, wat als een systeem vervangen moet worden?
• Financieel: de huidige regelgeving leidt ertoe dat er bij grondgebonden woningen individuele systemen moeten worden toegepast. In combinatie met een dubbel leidingsysteem zorgt dit voor hoge kosten. Een kostenverhoging van wel €8.000-10.000 per woning. Omdat drinkwater nog zo goedkoop is, is er op deze manier geen haalbare businesscase van te maken.
• Wet- en regelgeving: op dit moment is drinkwaterbesparing te vrijblijvend en daarmee afhankelijk van de goede bedoelingen van partijen. Hiermee blijft opschaling zoals in België achterwege.”

Wat is op dit onderwerp jullie boodschap aan mede-ontwikkelaars, corporaties, banken en beleggers?

“Als we daadwerkelijk handen en voeten willen geven aan drinkwaterbesparing in de woningbouw dan zullen we dat samen moeten doen. Samen met andere partijen, zoals financiële instellingen, verzekeraars en pensioenfondsen, werken aan de businesscase: maatschappelijk en financieel. Wij doen dit door nu al aan de slag te gaan. Learning by doing. Waar lopen we nu nog tegenaan en wat kunnen we daar samen aan doen om stappen vooruit te maken? Tegen andere partijen zou ik willen zeggen: zet water op de bestuurlijke agenda en kijk wat je zelf nu al kan doen en zoek aansluiting bij partijen die er al mee bezig zijn.”

Wat is de boodschap voor beleidsmakers en politiek?

“De ambitie van de Nederlandse overheid is om in 2035 20% drinkwaterbesparing te behalen. Een ambitie zonder sturend beleid daarop is natuurlijk een loze belofte. Dus maak plannen en paden om de ambitie voor 2035 daadwerkelijk invulling te geven. Doe dit niet alleen, maar betrek de koplopers in de markt hierbij. Het kan samen!”

Waarom is het belangrijk om bij nieuwbouw en renovatie in te zetten op waterzuinigheid en drinkwaterbesparing?

“De waarde van gezond, schoon en voldoende drinkwater voor de maatschappij is enorm: het brengt ons goede volksgezondheid, hygiëne, bedrijvigheid en welvaart. Beschikbaarheid van voldoende drinkwater is echter geen vanzelfsprekendheid meer. Dit omdat de vraag naar drinkwater stijgt, terwijl de beschikbaarheid, benutbaarheid en kwaliteit van drinkwaterbronnen, grond- en oppervlaktewater, steeds minder wordt. In meer en meer regio’s in Nederland zullen zonder snelle actie knelpunten in de drinkwatervoorziening ontstaan. Aansluiting van nieuwe woningen op drinkwater wordt dan problematisch en nieuwe grote drinkwateraanvragen van bedrijven worden nu al niet altijd toegekend.

Het toepassen van waterzuinig bouwen bij nieuwbouwwoningen heeft de potentie om de vraag naar drinkwater te dempen. Niet zozeer al in 2030, want een groot deel van de 900.000 nieuw te bouwen woningen zal realistisch gezien nog niet waterzuinig worden gebouwd, maar wel op de langere termijn. Randvoorwaarde bij waterzuinig bouwen is dat er maatregelen worden getroffen om de volksgezondheid te waarborgen. Dat heeft niet alleen aandacht nodig bij de aanleg, maar ook tijdens de gebruiksfase van systemen.”

Aan wat voor oplossingen moeten we dan denken?

“Waterzuinig bouwen draait om het voorzien van woningen met zuinig sanitair en technologie voor waterhergebruik en gebruik van hemelwater. Het Rijk heeft eerder al laten berekenen dat waterhergebruik en regenwaterbenutting een drinkwaterbesparing kunnen realiseren van 30 tot 48 liter per persoon per dag. Dat is een flinke besparing ten opzichte van de 119,5 liter per persoon per dag die onze klanten in de afgelopen vier jaar gemiddeld hebben gebruikt. In het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing wordt verkend in hoeverre opschaling van dergelijke technologie mogelijk is. Daarbij speelt onder andere een rol hoe de volksgezondheid en drinkwaterveiligheid kan worden gewaarborgd.

De partners van de Bouwtafel Waterzuinige Wijken hebben een menukaart met waterbesparende technieken opgeleverd. Deze komt binnenkort online op bouwadaptief.nl en is nu al te raadplegen op de website van &flux, de procesbegeleider van de Bouwtafel. De menukaart biedt een praktisch overzicht van wat er op dit moment op de markt beschikbaar is, inclusief onder andere het bespaarpotentieel, kosten en voorbeelden van locaties waar de technologie al is toegepast.”

Waarom gebeurt waterzuinig bouwen nog niet standaard?

“De afgelopen decennia was drinkwater uit de kraan heel vanzelfsprekend. Woningen worden ontworpen vanuit de gedachte dat drinkwaterbeschikbaarheid geen issue is. De realiteit is inmiddels anders. Het vraagt een hele omslag om te ontwerpen vanuit schaarste. In die zin kunnen we leren van de energietransitie. Het is inmiddels heel normaal om aan besparing en alternatieve bronnen te werken.

Het maken van de omslag gaat niet vanzelf. Immers, het Besluit bouwwerken leefomgeving stelt geen eisen aan waterzuinig bouwen en gemeenten mogen op dat vlak ook geen eisen aan projectontwikkelaars opleggen. Bovendien: waterzuinig bouwen leidt tot een extra uitdaging om nieuwbouwwoningen betaalbaar te houden en er zijn nog onvoldoende kaders en maatregelen voor het beperken van de risico’s voor de volksgezondheid.”

Welke belemmeringen moeten we dan overwinnen?

“Het is vooral zaak dat publieke en private partijen samen optrekken bij het ontwikkelen van een opschaalbare aanpak. Geen van de partners van de Bouwtafel Waterzuinige Wijken is in zijn eentje eigenaar van het probleem of van de oplossing. Maar zij herkennen met elkaar wel de maatschappelijke opgave om drinkwater te besparen en zijn bereid om over de grenzen van de eigen organisatie te werken aan een oplossing. Het is nog niet gezegd dat ons dat gaat lukken, maar ik ben wel trots op de resultaten die de Bouwtafel al heeft bereikt. Voor groter succes – het op grotere schaal bouwen van waterzuinige woningen – is breed draagvlak nodig onder publieke en private partijen. De komende maanden legt de Bouwtafel Waterzuinige Wijken daarom nadrukkelijker het contact met de Dutch Green Building Council en haar achterban.”